Podczas gdy tartan odnosi się do szachownicy, angielskie słówko plaid jakie pochodzi od gaelickiego plaide czyli koc lub pled - do szkockiej kratki. Jest nim zawsze górna część ubioru zwinięta pod ramieniem i przypięta broszką z lewej strony. No i oczywiście kilt z podwójnej długości tartanu. Tak właśnie prezentuje się Lord Mungo Murray, syn 1 Markiza Atholl w tradycyjnym stroju ubieranym na polowania do jakiego zazwyczaj wkładano jeszcze modny kubrak. Jego tartan to czerwone paski na złotym tle, przy czym złoto jest oczywiście symbolem szlachectwa. A szlachta Highlands nie zależała jak w Anglii od tytułów feudalnych i nadanej ziemi, ale od krwi.
John Michael Wright 1683
od lewej Lord David Douglas-Hamilton na swoim ślubie przed katedrą w Glasgow w towarzystwie brata, Lorda George'a Douglasa-Hamiltona, 10 hrabiego Selkirk, 16 październik 1938 r.
zdjęcie: Fox Photos/Hulton Archive/Getty Images
Tartany do XVIII w. najprawdopodobniej nie miały ściśle określonych, klanowych wzorów. Na ich odmienność w różnych rejonach Szkocji wpływały zapewne lokalna dostępność barwników i tradycja a nie ścisłe przepisy. Portrety szlachty szkockiej w strojach narodowych z XVI-XVIII w. prezentują zazwyczaj zupełnie dowolne wzory krat u przedstawicieli jednego klanu. Tartany powstały i były początkowo używane przez szkockich górali i mieszkańców wysp. Własne tartany przybrały również szkockie rody z Nizin (Lowlands) i Pogranicza (Borders), które, zazwyczaj silnie zanglicyzowane, nigdy wcześniej tartanów nie nosiły. Od XIX w. wraz z renesansem świadomości narodowej Szkotów i modą na tradycje ujednolicono wzory tartanów, przypisując ściśle określone wzory odpowiednim klanom, jednostkom wojskowym, organizacjom, miastom i hrabstwom. Rejestrację nowych wzorów i nadzór nad poprawnym i legalnym używaniem dawnych sprawuje urząd herolda Szkocji (The Court of Lord Lyon King of Arms). Niektóre klany używają kilku wzorów tartanów - codzienny (ang dress), bojowy (battle) czy myśliwski (hunting). W wielkich klanach osobny wzór tartanu ma wódz z najbliższą rodziną. Niekiedy wyróżnia się też damską wersję tartanu klanowego. Osobne wzory tartanów przysługują rodzinie królewskiej, jako potomkom Stuartów (Royal Stewart). Wraz ze wzrostem popularności kultury szkockiej, nowe wzory tartanów powstały w środowiskach szkockich emigrantów w USA i Kanadzie, gdzie prócz klanowych tartanów często stosowane są tartany terytorialne (np. Yukonu, Nowej Szkocji czy American with Eagle).
16 szef Macnab, Sir Henry Raeburn, 1802
Ten XIX-wieczny bum na tradycyjny strój Highlands i w ogóle Szkocję dotarł również, jeśli nie przede wszystkim na dwór królowej Wiktorii. Para oczarowana podróżą po tym regionie zdecydowała się zakupić majątek Balmoral Castle w 1847 r. Albert rozbudował zamek i przeprojektował wnętrza w szkockim stylu Baronial gdzie wystrój stanowił tartan Highlands, chinz z kwiatami ostu a ściany zdobiły trofea i broń. Stworzył nawet wzór tartanu przeznaczony wyłącznie dla rodziny królewskiej (nadal w użyciu) jaki wykorzystał również w dekoracjach zamku. Po śmierci Alberta Highlands był ulubionym miejscem Wiktorii a zamek często odwiedzała z rodziną. Do dziś Balmoral jest popularnym miejscem pobytu rodziny królewskiej.
Salon, Balmoral Castle 1873
i poniżej Królewska rodzina od lewej Jerzy, Książe Kent, jego matka, Królowa Maria Teck , Elżbieta, późniejsza Królowa Matka z mężem - Jerzym, Księciem Yorku, Balmoral Castle, Szkocja, l. 20te
zdjęcie: Hulton Archive/Getty Images
i w 1960
poniżej Tartan księcia Alberta i kilt księcia Charlesa, 1990
Tak. Lata 80te aż do pierwszej połowy l. 90tych były zdominowane przez kratkę i moim zdaniem jest ona synonimem tamtego okresu, przynajmniej w zakresie prywatnym. Tartany i szkockie motywy nosiłam na plisowanych spódnicach, kurtkach i płaszczach, zanim w szafie zagościł oryginalny Montgomery w kolorze green. Kraty, wzory Fair Isle, jesienią zwłaszcza, wywołują we mnie od zawsze bardzo ciepłe i pozytywne skojarzenia związane nie tylko z angielską wsią, wzgórzami Highlands czy spacerami po lesie ale i okresem dziecięcej beztroski.
wnętrza Ralph'a Laurena
i kolekcja Brookfield
piknik na wzgórzach, 1900
król Edward VII
Edward VIII, książę Windsoru
Ewan McGregor
najbardziej znany w show biznesie Szkot,
Sean Connery
&
romantyczne inspiracje innego Szkota, który powołał magiczne kolekcje
Widows of Culloden oraz Highland Rape
- Alexandra McQueena
a w nawiązaniu do ex Bonda - Seana Connery'ego, inny plan produkcji z jego udziałem - Osaczeni i jedno z bardziej klimatycznych miejsca - Eilean Donan Castle gdzie w 1999 r. partnerowała mu Catherine Zeta Jones. Zresztą chyba wizytówka tej Szkocji, którą czasem postrzega się jako krainę jezior, zamków i mgieł, by nie pominąć duchów.... Inną stroną są wzgórza, torf, whiskey i polowania. Klany, wełna i kilt oraz trzy podstawowe słowa szkockiej tradycji jakie wniosły w historię stylu ponadczasowość trendów: tweed, argyle i właśnie tartan.
+-+1897-98+Woman+in+an+Armchair+(Sotheby%27s+London,+2001).jpg)
.jpg)
